Prezentuję fragmenty mojej książki „Mistrzowska strategia”, która ukazała się w lipcu 2019 roku. Ponieważ uzyskała ona dobre recenzje, zdecydowałem się na wydanie wspólnie z arcymistrzem Bartłomiejem Macieją (Mistrzem Europy z 2002 roku, dwukrotnym Mistrzem Polski 2004, 2009) rozszerzonej wersji książki pod tytułem „Elementy strategii” która ukazała się w sierpniu 2020 r. Pod koniec 2020 roku ukazała się angielska wersja „Mistrzowskiej strategii” – „Chess Master’s Strategy”, a w 2021 roku ma ukazać się angielska wersja „Elementów strategii” – „Chess Strategy Explained”.
Tekst ten napisałem na prośbę redaktora naczelnego czasopisma Polskiego Związku Szachowego „Mat” – Tomasza Makowskiego. Jednakże decyzją prezesa Polskiego Związku Szachowego Radosława Jedynaka publikacja nie doszła do skutku. Polski Związek Szachowy nie był też zainteresowany ani „Mistrzowską Strategią”, ani „Elementami strategii”.
Cel
Książkę tę postanowiłem napisać, aby podzielić się swoimi doświadczeniami, zdobytymi najpierw jako zawodnik, a później jako trener. Celem książki jest pokazanie sposobów dojścia do takich, a nie innych rozwiązań wykorzystując strategię, a nie poprzez liczenie często długich i skomplikowanych wariantów. Choć trzeba sobie zdawać sprawę z tego, że liczenie wariantów jest podstawą gry.
Ograniczenie możliwości figur przeciwnika
W zależności od pozycji siła figur się zmienia.
Figury, które nie mogą rozwinąć skrzydeł, są oczywiście słabsze od tych, które to zrobić mogą. Musimy więc dążyć do tego, by figurom przeciwnika te skrzydła podcinać.
Sapis Witalis – Sendera Jarosław
Szczecin 1986
Posunięcie białych
Po 18.e5 białe piony d4 i e5 ograniczają zakres działania gońca g7, a czarny pion d5 ogranicza gońca b7. Opanowanie linii „c” nie będzie miało żadnego znaczenia, gdyż wszystkie ważne pola na tej linii są kontrolowane przez białe piony i figury. Ogólnie czarne nie mogą się obronić przed atakiem na królewskim skrzydle, gdyż mają na nim za mało przestrzeni i figur. Plan związany z f4-f5 i ewentualnym g2-g4, jeśli czarne postawią piona na e6, jest praktycznie nie do odparcia.
Sapis Witalis – Sendera Jaroslaw [A48]
Osłabienie struktury pionowej
Słabości są ważnym elementem pozycji, gdyż zdecydowanie łatwiej jest je atakować niż punkty, które słabościami nie są.
Słabości pionowe mogą być dużo większym problemem, niż słabość figur, gdyż figury łatwiej przemieszczać, a piony jak wiadomo do tyłu nie chodzą.
Nastawianie się jednak na to, że przeciwnik sam sobie te słabości stworzy, może się zakończyć podobnie jak czekanie na Godota. Dlatego warto być dobrym samarytaninem i przeciwnika w tym zadaniu wyręczyć.
Sapis Witalis – Doering Thomas
Legnica 1992
Posunięcie białych
Białe mają dwa gońce i nieco lepszą pozycję w centrum. Grając 10.Gxc6 bxc 11.dxe dxe 12.Ha4 białe stwarzają w obozie czarnego szereg słabości pionowych, które następnie mogą atakować. Do tego potrzebny jest hetman, więc go nie wymieniamy.
Sapis Witalis – Doering Thomas [E61]
Wahadłowiec
(w wersji angielskiej zmieniłem tytuł na Hobbit ze względu na podtytuł „tam i z powrotem”)
Manewr mający na celu zmuszenie przeciwnika do:
a) osłabienia swojej struktury pionowej
b) pogorszenia ustawienia swoich figur.
Manewr polega na tym, że figura idzie na pozycję z której po wykonaniu zadania
wraca na swoją początkową pozycję.
Manewr ten podobny jest do „znikającego posunięcia” z tą jednak różnicą, że figura nie zajmuje nowej pozycji.
Na określenie tego motywu funkcjonuje też nazwa wahadło, która nie w pełni odzwierciedla ideę tego motywu. Wahadłowiec ma za zadanie wypełnienie jakiejś misji i jest określeniem zdecydowanie bardziej nowoczesnym.
Sapis Witalis – Więch Grzegorz
Police 1997
Posunięcie białych
Pozycja białych jest nieco lepsza ze względu na silnego skoczka na d4, lepszego gońca i izolowanego piona czarnych. W zamian czarne mają zdwojone wieże na linii „c”. Grając 26.Gh3 Wxc1 27.Wxc1 Wc4 28.Gf1 Wc7 29.Wxc7 Hxc7 30.Sb5 Hb8 31.Hc2 białe przechwytują kontrolę nad linią „c” i powiększają swą przewagę.
Sapis Witalis – Więch Grzegorz [E38]
Znikające posunięcie
Manewr mający na celu zmuszenie przeciwnika do:
a) osłabienia swojej struktury pionowej
b) pogorszenia ustawienia swoich figur.
Manewr polega na tym, że figura idzie na pozycję z której po wykonaniu zadania będzie zmuszona odejść na pozycję, którą mogła zająć już wcześniej. Najczęściej taki manewr wykonuje goniec. Na przykład Gc1-g5-e3.
Manewr ten podobny jest do „wahadłowca” z tą jednak różnicą, że figura nie wraca na swoje wyjściowe pole.
Sapis Witalis – Flaziński Józef
Słupsk 2001
Posunięcie białych
Białe wyprowadzając gońca f1 mogą postawić go od razu na d3. Jednakże znacznie lepiej jest zagrać 8.Gb5+, aby wymusić najpierw posunięcie 8…Gd7 i dopiero wtedy grać 9.Gd3. Goniec na d7 zmniejsza zakres działania hetmana po linii „d” oraz nie pozwala na wyprowadzenie gońca na pole b7. Goniec może wyjść na c6, ale wtedy zajmie pole c6 skoczkowi, który z tego pola atakowałby piona d4.
Sapis Witalis – Flaziński Józef [D41]
Otwarcie linii
Mając przewagę dążymy do otwarcia pozycji. Otwarte linie zwiększają zakres działania naszych figur, szczególnie wież i gońców.
Sapis Witalis – Ganin Maksim
Legnica 1996
Posunięcie białych
Białe mają dwa gońce, silne centrum pionowe i aktywnie ustawione figury. Największe znaczenie ma jednak pozycja czarnego króla. Gdyby stał on na g8 czarne miałyby szanse na obronę. Grając 28.d5 otwieramy centralne linie i zdobywamy decydującą przewagę.
Sapis Witalis – Ganin Maksim [D10]
Peregrynacja króla
Peregrynacja – dłuższa podróż lub wędrówka.
Król z reguły staje się aktywną figurą dopiero w końcówce.
Do wcześniejszej aktywności dochodzi najczęściej w przypadku: zagrożenia atakiem zajmowanej przez niego pozycji.
Sytuacje w których król pomaga innym figurom w ataku zdarzają się bardzo rzadko.
Ciszek Mieczysław – Sapis Witalis (7/7)
Świebodzin 1983
Posunięcie czarnych
Białe ustawiły solidną, choć pasywną pozycję i mają nadzieję ją obronić. Aby sforsować te umocnienia czarne muszą do ataku użyć wszystkich swoich figur, a więc i króla. Należy przejść nim do obozu białych. Jest to możliwe jedynie przez pole b4. Po 42…Kf6 43.Kg3 Ke7 44.Kg2 Kd6 45.Kf1 Kc5 46.He1 Hxe1+ 47.Kxe1 Kb4 48.Gc2 d3 czarne łatwo wygrały.
Ciszek Mieczysław – Sapis Witalis [A55]
Poprawa pozycji źle stojącej figury
Znalezienie najlepszego posunięcia nie zawsze bywa sprawą łatwą, zwłaszcza jeśli nie mamy konkretnego planu gry. Wtedy z pomocą może przyjść nam motyw poprawy pozycji jednej z figur. Najlepiej byłoby poprawić najgorzej stojącą figurę, ale nie zawsze łatwo określić, która z figur stoi najgorzej. A poza tym nie zawsze akurat tę najgorzej stojącą figurę, da się przestawić na lepszą pozycję.
Goldberg Alexander – Sapis Witalis
Berlin 1987
Posunięcie czarnych
Czarne mają problemy z wyprowadzeniem figur królewskiego skrzydła. Największy problem jest ze skoczkiem g8. Dlatego też zdecydowały się na poświęcenie czterech temp na przestawienie go na c4 poprzez e7-c8-b6 – 17…Se7 18.0–0–0 Sc8 19.f4 Sb6 20.f5 0–0–0 21.Hc2 Sc4. Mogły sobie na to pozwolić za względu na pół-zamknięty charakter pozycji.
Goldberg Alexander – Sapis,Witalis [B12]
Przerzut hetmana
Hetman, jako najsilniejsza figura, potrafi silnie oddziaływać na pozycję. Ale czasem stoi on w niewłaściwym miejscu. Jego przejście z jednego skrzydła na drugie często jest rozstrzygające.
Sapis Witalis – Kupreichik Viktor
Lwów 1988
Posunięcie białych
Pozycja jest lepsza dla białych ze względu na silne centrum pionowe, z którym czarnym trudno jest coś zrobić, bowiem po e7-e5 nastąpi d4-d5 z zamknięciem gońca g7. Na hetmańskim skrzydle nie ma zbyt dużo czarnych figur broniących króla. Białe zdecydowały się więc na przerzucenie tam hetmana, który na królewskim skrzydle i tak nie miał zbyt wiele pracy. 20.He2 Sd7 21.Hb5 Przyniosło to szybki efekt, gdyż czarne po 21…Sc6 22.Sa5 Sxa5 23.Hxa5 nie znalazły jedynej szansy na obronę 23…Sb6.
Sapis Witalis – Kupreichik Viktor [A48]
Zajęcie placówki
Placówka to pole, które może być zajęte przez nasze figury, a którego nie kontrolują piony przeciwnika. Zajęcie placówki w centrum ma duże znaczenie, gdyż daje naszym figurom możliwość stwarzania gróźb zarówno na skrzydle hetmańskim jak i na skrzydle królewskim.
Sapis Witalis – Sauvin Jacques (1/2)
Genewa 1993
Posunięcie białych
Pozycja jest lepsza dla białych. Czarne co prawda dysponują dwoma gońcami, ale nie stanowią one tu żadnej przewagi, a wręcz przeciwnie – lepsze od nich są białe skoczki. Istotnymi elementami są: zdwojenie pionów na linii „f” i wiążące się z tym faktem osłabienie pozycji czarnego króla, oraz osłabienie pola c5.
Najlepszym planem jest przestawienie skoczka na c5. Drugi skoczek przejdzie poprzez e2 i f4 na pole h5. 13.Se1 b4 14.Se2 Wab8 15.Sd3 Wfc8 16.Sc5 ze znaczną przewagą białych.
Sapis Witalis – Sauvin Jacques [D13]
Profilaktyka
Myśl Owidiusza „Principiis obsta sero medicina paratur” – „przeciwdziałaj początkom choroby, później i lekarstwa są bezskuteczne” lub w skrócie „lepiej zapobiegać, niż leczyć” ma zastosowanie również w szachach. Tu też ma ona ogromne znaczenie.
Motyw ten ma na celu:
a) zapobieganie konkretnym groźbom przeciwnika
b) eliminację potencjalnych możliwości przeciwnika
Sapis Witalis – Jensen Jacob (2/5)
Capella la Grande 2003
Posunięcie białych
Grając 17.h5 białe wymuszają posunięcie 17…g5 z zamknięciem królewskiego skrzydła. Praktycznie eliminuje to możliwość zagrania f7-f5.
Sapis Witalis – Jensen Jacob [E73] (5)
Wymiana
Bić albo nie bić, oto jest pytanie – moglibyśmy rzec, parafrazując klasyka. Zwłaszcza, że ten dylemat często przeradza się w „być albo nie być” w partii.
Wymiana jest jednym z podstawowych elementów partii szachowej. Często niedocenianym, gdyż nie jest tak widowiskowa jak kombinacja, choć czasem odnosi podobny skutek. Motyw ten w zasadzie znajduje się na pograniczu taktyki i strategii.
Celem wymiany może być między innymi:
a) zdobycie kontroli nad konkretnym polem (polami),
b) uproszczenie pozycji, gdy przeciwnik posiada przewagę przestrzeni
c) eliminacja groźnej figury przeciwnika
d) pozbycie się naszej źle stojącej figury
Sapis Witalis – Piński Jan (1/2)
Głogów 2001
Posunięcie białych
Pozycja białych jest lepsza. Mają one lepiej wyprowadzone figury, podczas, gdy czarne nie wyprowadziły prawie hetmańskiego skrzydła, a i goniec na h6 nie wygląda dobrze.
Grając 17.Sd5 białe osłabiają kontrolę przeciwnika nad punktem g4 i pionem e4. Przy wymianie na d5 dochodzi też do otwarcia linii „c”. Warto też zwrócić uwagę na złą pozycję skoczka na d8.
Sapis Witalis – Piński Jan [A48] (2)
Książkę można nabyć wyłącznie u autora. Kontakt mailowy witaliss@wp.pl.
Bądź pierwszy, który skomentuje ten wpis