Mecz Botwinnik – Bronstein, Moskwa 1951

Artykuł ten jest kontynuacją wpisu o Turnieju Pretendentów w Budapeszcie w 1950:

1950 rok: Kontrowersyjna decyzja FIDE dot. Turnieju Kandydatów!

Przygotowania do meczu:

Mecz ten, pierwszy pod egidą FIDE, rozegrano w dniach 15 marca – 11 maja 1951 w Moskwie. Reguły, które zostały ustalone na ten mecz, obowiązywały aż do meczu Spasski – Fischer w 1972. Zasady panujące to: dystans 24 partii, w wypadku remisu 12:12 tytuł zachowywał obecny czempion. Mecz kończył się, gdy któryś z zawodników osiągnął 12,5 punktu, jednak ciekawy aspekt ujawniał się, gdy obrońca tytułu docierał jako pierwszy do 12 punktów. Wiadome już było, że pretendent nie zasiądzie na szachowym tronie, ale meczu – jako takiego – mógł nie przegrać.

Przygotowania do meczu poczynione przez mistrza świata to były jego legendarna analiza domowa (której moc się nie ujawniła w tym meczu) oraz partie treningowe z Wiaczesławem Ragozinem. Pretendent zaś, poza wygraniem w Saltsjobaden i Budapeszcie, tuż przed walką o tron, stoczył prywatne gry z Siemionem Furmanem i Paulem Keresem. Sekundantami w meczu byli Ragozin i Salomon Flohr (ze strony Botwinnika), Bronsteinowi służył Aleksander Konstantynopolski.

Pojedynek Michaiła Moisejewicza Botwinnika i Dawida Jonowicza Bronsteina zaspokoił wszelkie pragnienia amatorów silnych wrażeń, był bowiem zacięty i emocjonujący, dodatkowo zdaniem niektórych Bronstein został zmuszony do przegrania meczu, do tego dojdę jednak później. Pomimo obfitych emocji, zawiódł poziom partii, spodziewano się więcej twórczości własnej oraz więcej „genialnych” partii. Przyczyny tego stanu rzeczy szuka się głównie w tym, że Botwinnik od 1948 roku nie rozegrał żadnej partii i był wyraźnie niedotrenowany. Nie grał, ponieważ się kształcił i w tym samym 1951 roku obronił pracę z inżynierii elektrycznej i uzyskał tytuł doktora nauk technicznych. Bronstein w meczu nie był dłużny i równie często popełniał błędy, grał też z mniejszą, dla siebie, fantazją. Rezultatem powyższego było to, że mecz obfitował w partie o zmiennym przebiegu, pełne emocji i dramatycznych sytuacji, jednak stały one na niższym poziomie niż ich odpowiedniki w kolejnych latach.

Szachowe zapasy:

Mecz miał wyrównany przebieg, żaden z przeciwników nie uciekł na dalej niż jeden punkt. Początek meczu to cztery remisy, w których to mistrz świata stał bliżej zwycięstwa – warto zapoznać się z końcówką partii trzeciej, ponieważ jest rzadkim obrazem nienajlepszej analizy domowej (przypominam, że w tamtych czasach odkładano partie po 40 posunięciu) oraz niepewnie przeprowadzonej końcówki przez Botwinnika.

V partia była pierwszą z wynikiem rezultatywnym. Botwinnik w wyrównanej pozycji popełnił błędy w niedoczasie (37. Sf5?? i 38. Wd6??) i przegrał.

W następnej, VI partii, Bronstein popełnił elementarny błąd w końcówce i zamiast remisu, doznał porażki. W myśli powiedzenia, że nieszczęścia chodzą parami, Bronstein uległ również w VII partii, gdy przecenił swoje możliwości ataku. Partie VIII-X były remisowe, za to IX przeszła do historii jako jedna z większych szachowych kuriozów. Przypatrzmy się:

Do dziś jest to najbardziej znana partia o motywie „pionka żywe srebro”.

W XI i XII zawodnicy dali sobie „po razie”: najpierw w dobrym stylu triumfował Bronstein (wyrównując stan meczu), potem Botwinnik znowu odskoczył. Nastąpiła fala remisów, przerwana dopiero w siedemnastej potyczce przez Bronsteina.. znowu remis!

W XVIII remis, po XIX partii prowadzenie w meczu po raz trzeci objął Botwinnik, wynik po dwudziestu partiach brzmiał 10,5:9,5. Wydawało się, że Botwinnik jest bardzo bliski obrony tytułu. Zwycięzca z Budapesztu miał jednak inny plan i, tak samo jak w Turnieju Pretendentów, zrealizował niesamowity zryw, wygrywając dwie partie z rzędu! XXIII partia, przedostatnia, to początek dramatu Bronsteina. Debiut rozegrał bardzo spokojnie, wręcz „na remis”, co jest wbrew temu, do czego przyzwyczaił nas ten arcymistrz. Botwinnik uzyskał nieco lepszą pozycję i przeszedł do końcówki. W analizie domowej Bronstein nie znalazł drogi do remisu, tak samo jak miało to miejsce w XIX partii, więc Botwinnik, wygrawszy piękną końcówkę, wyrównał stan meczu. W ostatnim pojedynku o mistrzostwo świata w 1951 roku białe przypadły Botwinnikowi. Ta lekka przewaga wystarczyła mu do wymuszenia remisu w partii i całym meczu.

Dr Michaił Botwinnik zachował szachowy tron!

	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12
Botwinnik	½	½	½	½	0	1	1	½	½	½	0	1
Bronstein	½	½	½	½	1	0	0	½	½	½	1	0
	13	14	15	16	17	18	19	20	21	22	23	24
Botwinnik	½	½	½	½	0	½	1	½	0	0	1	½
Bronstein	½	½	½	½	1	½	0	½	1	1	0	½

Kontrowersje:

Po tym meczu pojawiły się głosy, że Bronstein został zmuszony przez sowieckie władze do przegrania meczu. Był on pochodzenia żydowskiego, a jego ojciec był skazany na 25 lat Sybiru za zatajenie przy wstępowaniu do partii komunistycznej faktu, że jego krewni mieszkają za granicą (wyjechali w 1911 roku do Kanady, a dokument wypełniany był w 1921). Każdy skazaniec miał zakaz wjazdu do obwodu moskiewskiego, a wg. Bronsteina, jego ojciec, pod fałszywym nazwiskiem, jeździł po Moskwie jako taksówkarz, za co, wedle plotek, grożono pretendentowi, że jeśli wygra, to ponownie skażą jego ojca.

Bronstein w wywiadzie w 1993 powiedział: „Nie było żadnej bezpośredniej presji… za to była psychologiczna presja środowiska [z powodu mego ojca]”, po czym polubownie dodał: „wydawało mi się, że wygrana może poważnie mnie skrzywdzić, co nie znaczy, że celowo przegrałem.” Cała ta historia i otoczka jest pogmatwana i częstokroć szczegóły podawane przez źródła (w tym samego Dawida Bronsteina) stoją w sprzeczności ze sobą.

Jedyne czego możemy być pewni, to zapisy partii i to, że Botwinnik utrzymał swój prymat na świecie. Niniejszym zapraszam więc do obejrzenia innych wartościowych bądź ciekawych partii, których nie umieściłem między akapitami.

 

 

 

 

 

 

Bibliografia i źródła:

chessgames.com

chessbase.com

wikipedia.org wersje: angielska i rosyjska

Gawlikowski „Walka o tron szachowy” (komentarze i adnotacje do partii)