Najlepszy szwedzki szachista w historii, etatowy uczestnik olimpiad, dominator argentyńskich turniejów w okresie II Wojny Światowej. Gideon Stahlberg w latach 50. był w ścisłej czołówce świata i dziś poznamy jego historię.
Dwudziestolecie międzywojenne
Anders Gideon Tom Stahlberg, bo tak brzmi jego pełne imię, urodził się 26 stycznia 1908 roku w Goteborgu. Pierwszym sukcesem Stahlberga było zwycięstwo w mistrzostwach Szwecji, gdy miał jedyne 19 lat. W latach poprzedzających II Wojnę Światową Stahlberg grywał w wielu turniejach, jednak wiele z tych partii nie są dostępne. Wśród jego dostępnych partii są nawet takie, które podobno sam skomentował. Wracając do Szwecji w 1931 roku z Olimpiady w Pradze, 23-letni Gideon zatrzymał się w duńskim Aarhus, gdzie w klubie szachowym dał szachową lekcję i pokazał kilka swoich partii z Olimpiady. Gazeta Tidskrift för schack opublikowało je, dzięki czemu możemy i my mieć do nich dostęp. Więcej o tej wizycie przeczytasz na tym blogu.
Więcej wiadomo o jego meczach z czołowymi szachistami Europy. Zagrał między innymi z Efimem Bogoljubowem (1,5 – 3,5, Goteborg 1930), Rudolfem Spielmannem (1,5 – 4,5 w 1930, 5 – 3 w 1933), Aronem Nimzowistchem (5 – 3, Goteborg 1934) czy Paulem Keresem (4 – 4, Sztokholm 1938).
Wśród jego startów turniejowych warto rzucić okiem na polski wątek. W 1937 roku Mistrzostwa Polski rozegrano systemem kołowym dla 22 zawodników i był to pierwszy (i ostatni raz), gdy ten turniej miał międzynarodową obsadę. Z Polski wystąpili m.in. członkowie drużyny narodowej Ksawery Tartakower, Mieczysław Najdorf, Teodor Regedziński, Henryk Friedman czy Izaak Appel. Zagranicę reprezentowali właśnie Stahlberg, Vasja Pirc (Jugosławia), Foltys (Czechy), Steiner (Węgry), Andersen (Dania) oraz Apsenieks (Łotwa). Tylko dwóch zawodników zakończyło te mistrzostwa bez porażki: Tartakower (17/21) oraz Stahlberg (16,5/21), więc tym samym Szwed został wicemistrzem Polski.
Emigracja
Sierpień i wrzesień 1939 roku szachowy świat spędził w Buenos Aires na Olimpiadzie. Wśród nich obecny był Gideon Stahlberg, który przewodził Szwedom na pierwszej szachownicy. Jego rzetelna gra pozwoliła zająć Szwecji IV miejsce, za III Rzeszą, Polską i Estonią, a wyprzedzając Argentynę i Czechosłowację.
Wielu szachistów zdecydowało się na pozostanie w Argentynie – niektórzy na kilka lat, inni na całe życie. Poza najbardziej znanym Najdorfem na taki krok zdecydowali się również bohater tego artykułu Stahlberg, Keres (Estonia), Frydman (Polska), dr Skalicka (Czechosłowacja) oraz… cała drużyna niemiecka w składzie Eliskases, Michel, Engels, Becker, Reinhardt i z kobiet Sonja Graf.
Przez kolejne 6 lat Buenos Aires stało się stolicą światowych szachów. Gdy w Europie grzmiał huk spadających bomb, emigranci starali się ułożyć swoje życie na obczyźnie, borykając się z brakiem pracy i barierą językową. Jedynym co znali były szachy, więc poświęcali się im również w tym wojennym okresie. W Buenos Aires, Mar del Plata i Quilmes rozgrywano wiele turniejów o bardzo silnej obsadzie, większość z nich kończyła się zwycięstwem Najdorfa lub Stahlberga.
W 1941 roku Stahlberg podjął się gry w ówcześnie największej w historii symultanie. 29 sierpnia o godzinie 22.00 w Buenos Aires naprzeciwko 400 oponentom stanął Gideon Stahlberg. Pokaz zakończył się 31 sierpnia o 10.00 po 36 godzinach nieustannej gry wynikiem 364 zwycięstw, 14 remisów i 22 porażek. Jedynym aspektem, który umniejsza osiągnięciu Szweda jest fakt, że grał on jedynie na 20 deskach – po zakończeniu partii rywal schodził i na jego miejsce wchodził kolejny (źródło: F. Reinfeld i I. Chernev The Fireside Book of Chess).
Powrót do Europy
W 1948 roku Stahlberg powrócił na Stary Kontynent i bardzo szybko znalazł się w światowej czołówce. Wedle retrospektywnego rankingu Chessmetrics Stahlberg powinien mieć około 2748 Elo, co czyniłoby go trzecim szachistą globu, za Michaiłem Botwinnikiem i Najdorfem. W tym samym roku zagrał w turnieju międzystrefowym w Salstjobaden, dzięki czemu awansował do turnieju kandydatów w 1950 roku w Budapeszcie. Więcej o tych turniejach możesz przeczytać tutaj:
W kolejnym cyklu Stahlberg zajął 7 miejsce w turnieju międzystrefowym 1952, dzięki czemu awansował do kolejnego turnieju kandydatów 1953. Ten występ Gideona nie był jednak udany, zajął w nim ostatnie XV miejsce. Od tego momentu kariera zawodnicza Szweda poczęła się kończyć, grając głównie w olimpiadach szachowych i trwało to aż do 1964. Stahlberg należy do grona jednego z najlepszych olimpijczyków – zagrał w trzynastu olimpiadach, z czego aż dwunastokrotnie na I szachownicy. Zanotował w nich 122 punktów z 200 partii i zdobył 4 medale: 2 srebrne (drużynowo 1935, indywidualnie 1952) i 2 brązowe (drużynowo 1933, indywidualnie 1935).
Stahlberg nie zakończył jednak swojego życia z szachami, został bowiem sędzią. Cieszył się powszechnym szacunkiem zawodników i FIDE, co pozwoliło mu być sędzią sześciu meczów o mistrzostwo świata między 1954 a 1963 rokiem. Dodatkowo w latach 1949–1956 był autorem oficjalnych broszur i książek FIDE poświęconych turniejom międzystrefowym i kandydatów.
Stahlberg w maju 1967 roku poleciał do Leningradu na turniej. Jeszcze przed jego startem Gideon Stahlberg zachorował i po kilku dniach walki z chorobą zmarł 26 maja 1967 roku.
Poznaliście już historię Gideona Stahlberga. O kim kolejnym chcielibyście przeczytać w kolejnym artykule z serii? Napiszcie swoje propozycje w komentarzu.
Poprzedni artykuł z tej serii:
Bądź pierwszy, który skomentuje ten wpis